اجزای کارکردهای اجرایی: مطالعه تاثیرات سن و طبقه اجتماعی-اقتصادی در میان نوجوانان ایران

اجزای کارکردهای اجرایی: مطالعه تاثیرات سن و طبقه اجتماعی-اقتصادی در میان نوجوانان ایران

کارکردهای اجرایی (Executive Functions)  فرایندهای شناختی هستند که افکار و رفتار ما را تنظیم می­ کنند. اگر چه در ادبیات مربوطه انواع مختلفی از توانمندی­ های شناختی تحت عنوان کارکردهای اجرایی قرار داده می­ شوند، اما شناخته شده ­ترین مدل از کارکردهای اجرایی مدل یگانگی و گوناگونی است که سه نوع کارکرد بازداری (inhibition)، سویچ (switching) و بروزرسانی حافظه کاری (updating) را اکتشاف کرده است و در مطالعات مختلف تایید شده است.  مطالعات گذشته نشان داده است که این سه کارکرد در اوائل نوجوانی دیده می شوند، اما مشخص نشده  که سن و وضعیت اجتماعی-اقتصادی (SES)  بر این توانایی‌ها چگونه تأثیر می‌گذارند.

اخیرا من همراه با یک تیم از پژوهشگران برزیلی از دانشگاه سائوپالو و نروژی از دانشگاه اوستفولد بر شناخت ماهیت کارکردهای اجرایی و عوامل موثر بر رشد آنها متمرکز شده ایم. ما در مطالعات پیشین  خود نشان دادیم که مدل یگانگی و گوناگونی تبیین روا و پایایی از کارکردهای اجرایی ارائه می کند. همی نطور یک آزمون برای سنجش این کارکردها طراحی کردیم و اعتبار آن را مورد بررسی قرار دادیم. برای دریافت اطلاعات بیشتر درباره آزمون به لینک پایین مراجعه کنید:

https://doi.org/10.3389/fpsyg.2021.627219

در بخش دیگری از این مطالعات، ما 407 نوجوان ایرانی 9-15 ساله با جایگاه اجتماعی-اقتصادی متفاوت را با آن مجموعه آزمون معروف به Free Research Executive Function Evaluation (FREE) ارزیابی کردیم. ما انواع مختلف مدل­های  پیشنهاد شده در پیشینه (مدل یک، دو و سه متغیر نهفته،  مدل تودرتو و مدل دوعاملی-S-1  را با استفاده از تحلیل‌های عامل تأییدی مورد آزمایش قرار دادیم. علاوه بر این، برای مطالعه اثرات سن و طبقه، آزمون تغییرناپذیری  را با استفاده از مدل علل چندگانه شاخص‌های چندگانه (MIMIC)  برای  پیدا کردن مدل با بهترین برازش انجام دادیم.

نتایج نشان داد که مدل سه عامل همبسته (یعنی همان سه عامل بازداری، سویچ و حافظه کاری) بهترین برازش را داشت و عمدتاً در طول سن و طبقه تغییرناپذیر بود. در حالیکه هر سه صفت نهفته (یعنی بازداری، سویچ و بروزرسانی حافظه کاری) با افزایش سن بهبود می‌یابند، جایگاه اجتماعی-اقتصادی اثرات مثبت اما ناچیزی بر سوچ و به‌روزرسانی حافظه کای دارد.

ما به این نتیجه رسیدیم که سه حوزه کارکردهای اجرایی قابل تفکیک، که در بزرگسالان و نوجوانان در سنین دیگر از جمعیت‌های مختلف یافت می‌شوند، می‌توانند از ابتدای نوجوانی با استفاده از آزمون­ های مناسب از نظر فرهنگی و روان‌سنجی شناسایی شوند. علاوه بر این، این توانایی‌ها با افزایش سن به بهبود خود ادامه می‌دهند و اندکی تحت تأثیر جایگاه اجتماعی-اقتصادی قرار می‌گیرند، که نشان می‌دهد چارچوب یگانگی و گوناگونی برای مطالعه کارکردهای اجرایی در جمعیت­های مختلف مناسب است.

مقاله مستخرج از این پژوهش اخیرا در نشریه Current Psychology منتشر شده است. برای دسترسی به متن کامل مقاله می توانید به لینک پایین مراجعه کنید

https://doi.org/10.1007/s12144-022-03974-3